Hoe werkt een familieopstelling?

Met regelmaat organiseer ik een dag familieopstellingen met een groep mensen. Belangrijk om te weten is dat je niet met je echte familieleden werkt in een familieopstelling. Het gáát wel over jouw familie. En dan met name over jou, binnen die familie, binnen dit ‘systeem’. Familieopstellingen heten dan ook wel ‘systemische constellaties’. Een systemische constellatie kan ook opgesteld worden met een paard, of met een kudde paarden.

Niemand is alleen. Niemand komt nergens vandaan

Jouw leven speelt zich af in meerdere ‘systemen’. Het eerste en belangrijkste systeem waar je mee te maken krijgt is je familie. Later maak je ook onderdeel uit van andere systemen, zoals je school, een hechte vriendenclub en later het bedrijf waar je werkt. Elk systeem heeft een eigen sfeer, een eigen cultuur. Vul de volgende zin maar eens aan met je eigen achternaam op de eerste puntjes: Een echte …. zal altijd/is altijd ….. Dit is een deel van jouw familiecultuur.

Een belangrijke vraag als je kijkt naar levensvragen of psychische problematiek is: wat is jouw plek binnen het systeem van herkomst, en neem je deze plek ook in? Ik zie het als psycholoog heel veel gebeuren, dat mensen hebben geleerd om als kind onbewust voor (een van de) ouders te zorgen. Ik bedoel dan op emotioneel niveau. Als kind hebben we hiermee gekozen voor de meest passende oplossing van problemen binnen de familie op dát moment. Echter, we nemen deze op ons genomen ‘taak’ zo serieus, dat we het als volwassenen nog steeds doen. Een voorbeeld: heb je geleerd om jezelf weg te cijferen omdat een broer of zus bij voorbeeld veel aandacht vroeg van je ouders, of omdat je ouders relatieproblemen hadden en er weinig aandacht was voor de kinderen, dan vorm je je karakter tot ‘iemand die zichzelf wegcijfert’. En dan doe je dat misschien als volwassene nog steeds, met gevolgen voor je sociale omgeving, je werk, je relatie. Daar ervaar je dan als volwassene problemen, en dan is het belangrijk om te kijken naar waar het ooit ontstond en dit te gaan plaatsen in de tijd. Want de ‘jij’ die er altijd was, die onder dit patroon van wegcijferen altijd was, wil tevoorschijn komen. Met een familieopstelling geef je dit authentieke stuk van jezelf de ruimte om er te zijn, het te ontdekken en van daaruit weer het dagelijks leven in te stappen.

Bewust of onbewust

Bovenstaand voorbeeld is een voorbeeld waarin we binnen het familiesysteem ‘van onze plek’ gaan. We zijn het kind, maar we maken ons als het ware ‘te groot’ en zorgen voor de ouder in plaats van dat we voor ons laten zorgen. Het gaat hier om ‘plek’. Het op je plek terechtkomen binnen een systeem, ook al ben je al volwassen (het gaat immers om de innerlijke beleving en de wijze waarop we in het hier-en-nu nog steeds leven naar die verschoven plek) gaat over een belangrijke wetmatigheid van systemen: iedereen heeft een plek.

Het familiesysteem gebruikt deze, en andere wetmatigheden om ‘in balans’ te blijven en te overleven, net als een kudde. Immers, in het voorbeeld is het voor het psychisch ‘overleven’ van het systeem belangrijk dat het kind zich ‘groter’ maakt. Vanuit deze invalshoek is dit niet verkeerd, omdat het het overleven veilig stelt. Echter, voor het individu, ‘los’ van het systeem van herkomst, wanneer iemand uitvliegt, zich verbindt aan iemand, gaat werken, een gezin sticht, is het niet zo helpend als hij of zij zich onbewust alsmaar wegcijfert.

Het gaat pas ‘schuren’, als we dit niet willen zien of erkennen. We leven dan ‘tegen de stroom in’. Veel van mijn cliënten geven aan, dat zij die patronen niet willen doorgeven aan de volgende generatie en er zelf mee aan het werk willen gaan. Op de wetmatigheden ga ik verder inhoudelijk in bij het beschrijven van wat voorbeelden uit de praktijk.

Wat wil gezien worden?

Je leeft je leven zo goed mogelijk, en toch loop je tegen levensvragen, psychische problemen of symptomen aan, zoals een burnout, onzekerheid, pleaser-gedrag of somberheid.

Veel van mijn cliënten hebben al veel gedaan om hun pijn te kunnen begrijpen en te plaatsen. En toch blijft hun probleem als een boemerang terugkomen, hardnekkig. Op zo’n moment kan het helpen om verder, dieper te kijken naar wat er ‘gezien wil worden in het familiesysteem’ om dit patroon te doorbreken.

Op ‘voorbeelden van familieopstellingen‘ kun je lezen over de familieopstelling van Eveline, die bij mij kwam met een probleem waar ze al jaren tegenaan liep.

De intense beleving van jouw wereld

Met een ‘opstelling’ krijg je de onzichtbare onbewuste processen en patronen in jouw systeem te zien. Je staat letterlijk tussen de mensen (in de personen van representanten) uit jouw ‘systeem’. Dat levert bijna altijd onmiddellijk inzicht op. De abstracte en onmerkbare onderlinge patronen worden ineens zichtbaar. Je ziet relaties, je herkent gedrag en je snapt meteen wat jou kan helpen. Of je kunt je ziekte, je klachten beter plaatsen en weet beter hoe je ermee om kunt gaan. Wat het voor je betekent, wat het voor je doet.

Je beleeft wie je bent én waarom je zo bent

Dat is soms best even heftig. Daar sta je dan. Tussen allemaal mensen die jouw dierbaren voorstellen. Ze reageren op je. Jij reageert op hen. Je beleeft de dingen die je normaal zou analyseren en bestuderen. En door die beleving begrijp je het allemaal pas echt goed.

In gesprek met het systeem

Zowel bij opstellingen met groepen mensen als met een paard of een kudde paarden gaan we samen in gesprek met het systeem. Je moet het zo zien: het systeem spreekt als het ware ook door jóu heen, je bent immers deel van het geheel. (Psychische) ziekten, vragen waar je tegenaan loopt of lichamelijke symptomen krijgen hun plek en betekenis als je de onderlinge verhoudingen en gebeurtenissen gaat plaatsen. En vooral: welke invloed deze hebben op jouw leven.

Wat maakt een familieopstelling zo effectief?

Het ervaren in een opstelling en je eigen plek innemen in je systeem van herkomst, geeft een gevoel van heling op een diepere laag. Daarbij is de collectieve ervaring, de bijdrage van anderen en het samen onderzoeken van verbanden een verrijkende ervaring die je ook zonder klacht veel op kan leveren. Een opstelling werkt op lijfelijk en ziels-niveau Het brengt je verder dan gesprekken. Als je een opstelling wilt ervaren, of er een keer als representant bij zijn, dan kun je je hier inschrijven. De praktische kant van de inschrijving en van de dag zelf vind je hier.